Сямейны скарб

Цікавячыся гісторыяй вёскі Стойлы Пружанскага раёна, дзе жыве вядомы народны майстар Мікалай Тарасюк, я пазнаёмілася з колішняй жыхаркай Стойлаў Марыяй Шчэрбай. Як заўсёды, размова хутка адышла ад галоўнай лініі і прыняла вольны фармат “за жыццё”. 82-гадовая бабуля расказала пра сябе, пра сваіх дзяцей і пра брата Васіля Тарасюка, які загінуў на фронце незадоўга да заканчэння вайны.

Марыя Міхайлаўна паказала на партрэт у кутку пакоя вясковай хаты. Там у раме за шклом, распісаным фарбамі, вісеў фотаздымак маладога статнага хлопца.

– Прыгожы і добры быў вельмі, — сказала баба Маня. – Як праважалі ў армію, дык усіх пацалаваў, нават кульгавую кабету, што жыла ў нашым сяле. Ён перад вайной паспеў закончыць чатыры класы польскай школы ў Шчарчова, то пісаў дадому прыгожыя лісты.

Баба Маня спачатку цытавала лісты брата на памяць. А пасля прынесла некалькі пацёртых ад часу і зачытанасці трохкутнікаў. На кожным трохкутніку – адрас бацькоў і два штампы: “Полевая почта” і “Просмотрено военной цензурой”. Лісты напісаны своеасаблівым стылем, які яўна быў тыповым для радавых салдат, што раней не мелі практыкі ліставання – тым больш на рускай мове і пад прыцэлам суровых цэнзараў.

 Дарагія бацькі

Кожны ліст пачынаецца аднолькава: “Привет с фронта, трижды с проклятой Германии!”. Паколькі больш нідзе ў змесце лістоў не праяўляецца асабістая нянавісць Васіля Тарасюка да “праклятай Германіі”, напрошваецца думка, што такі пачатак адносіўся да шэрагу  штампаў тыпу тых, якімі заканчвалі лісты ў пазнейшыя часы, напрыклад, “Жду ответа, как соловей лета”.

З рускамоўнага аповеду радавога Тарасюка кранальна прабіваецца родная пушчанская гаворка:

cms-image-000011512.jpg

“Здраствуйте дорогие мои родители!

В первых строках своего письма спешу Вам уведомить что я ваше письмо получив 25.11.44 года которое вы писали мне 12.11.44 года. За которое сердечно благодарю. Сообщаю Вам дорогие родители что я ваши письма получаю, все которые высылаете. Это остатнее письмо получив заказное. На которое сейчас даю ответ.

Сообщаю вам дорогие родители что я сичас попал в другую часть. Воно почти одно тое-же самое наше управление, но название части иначей. И немножко хужей. Уведомляю вам дорогие родители что я сичас на самой пиридовой. Прошу Вас дорогие родители не скучайте здорово, бо это ничево нипоможе. Как война окончица буду жив и вы будете живы, то может быть тогда увидимся. Ещё сообщаю, что я пока жив и здоров. Больше писать нет чего. Затем досвидания дорогие родители: Папаша, Мамаша, бабушка, сестра Оля и Маня.

Целую Вас сто двадцать раз хотя заочно, и кланяюсь от сырой земли до белого лица и ещё целую Вас дорогие родители незчислимо раз. Передаю поклон всем знакомым и ближним и поклон папаше и мамаше крестным. Шлю вам привет сердечный на свою сторонушку, а сам остаюсь одинокий на прусской земле”.

 Пабыўка

Васіля Тарасюка заклікалі ў войска ў жніўні 1944 года. З аповеду яго сястры можна зразумець, што з месяц навабранец правёў у вучэльні, пасля чаго накіраваўся на фронт. Але перад тым на тры дні змог заехаць дадому.

“Начальнік”, як кажа баба Маня, Васіля пагадзіўся адпусціць радавога да родных пры ўмове, што яго самога як след пачастуюць гарэлкай. У пушчанскіх Стойлах, дзе даўно навучыліся гнаць самагон, гэта не магло скласці вялікую праблему, і Васіль з “начальнікам” на двух конях прыехалі якраз у пару, калі капалі бульбу. Васіль адразу пабег да нявесты Ніны ў суседнія Брады. “Вельмі яе кахаў, — кажа Марыя Шчэрба. — І яна таксама, відаць. Бо замуж так і не выйшла пасля”.

Далей пра жыццё Васіля Тарасюка можна меркаваць выключна па ягоных лістах. Вось вытрымкі з аднаго, датаванага снежнем 1944 года. Яно напісана не на звычайным лістку паперы, як тое, што мы цытавалі вышэй, а на спецыяльным бланку для палявой пошты. У левым верхнім кутку лістка надрукаваная цытата: “Преследовать раненого немецкого зверя по пятам и добить его в его берлоге. И.Сталин”. 

cms-image-000011513.jpg

“Сообщаю Вам дорогие родители что я от Вас получив остатнее письмо заказное, а больше не получив ни однаво письма. Не обижайтесь дорогие родители что я Вам не писав часто писем. Я бы рад писать почаще. Но у меня небыло на чем писать.

…Мне очень хочется знать дорогие родители чи дядя Коля присылае письма до вас чи вы знаете где он сичас находится. Прошу Вас дорогие родители чи мои товарищи присылают письма чи нет. Напишите мне кто присылает письма и откуда они шлют. Жив буду буду писать письма почаще”.

Трошкі менш, чым праз месяц, прыйшоў яшчэ адзін ліст. Ён прасякнуты фразеалогіяй, быццам спісанай з агітак. Хутчэй за ўсё пісаўся пасля нейкага бою, пра важнасць якога радавым шмат казалі палітычныя кіраўнікі.

“…Сообщаю я Вам, что я жив и здоров да сиго времени. Етот день 13 числа вы вычитаете в газете, ето большая вам и нам Новость. Дорогие вы мои родители не скучайте. Вы знаете то, что за мной победа. Шлю листок на родину, а сам иду в перед на запад к окончательному разгрому врага. Жив буду на паску приеду к вам с победой. Ваш сын Тарасюк Василий”.

 Апошні ліст

Ён адрасаваны 11 лютым 1945 года. У ім зноў спалучана простая сардэчнасць з наборам штампаў.

“Добрый день!!! Добрый день, возможно утро, время точного здесь нет. Здраствуйте дорогие Вы мои родители!

Во первых строках своего письма засылаю я Вам свой низенькой и сердечной поклон и желаю Вам всего хорошего в будущей Вашой домашней жизни. Сообщаю я Вам дорогие родители что я пока жив и здоров до сиго времени. Я уже Ярининому брату Пети послав три письма, а от его ещё ответа не получив. И от Вас я родители тоже неполучаю писем а почему, то я низнаю. Чи Вы нихочете писать чи, что такое то я немогу придумать.

Ещё сообщаю я Вам дорогие родители, что я всё время нахожусь на фронте. Тот старшина который разом сомною приезджав с Харков до дому передае Вам привет. Прошу я Вас дорогие родители передайте от меня поклон всем родным и знакомым. Письмо идёт на Восток, а я в обратную сторону на запад. К окончательной победе.

Затем досвидания и чтоб мне свами дождать свидания”.

Можа, з гэтым лістом, а можа, сама па сабе ў Стойлы з Нямеччыны прыйшла таксама невялікая пасылка. У ёй быў фартушок для малодшай з сясцёр – Мані, і капа (пакрывала) для маці. Капа была блакітная і ўжываная.

cms-image-000011514.jpg

А праз два тыдні пасля цытаванага ліста прыйшоў трохкутнік з іншым почыркам. Па ўсёй верагоднасці, аўтарам быў той самы старшына, які гасцяваў у Стойлах разам з Васілём. Алоўкам на абрыўку нейкага бланка Чычынёў Аляксандр Міхайлавіч паведаміў старэйшым Тарасюкам, што іх “сын погиб в бою за родину с немецкими оккупантами”.

Гэта своеасаблівы цуд, што лісты с фронта дажылі да нашых дзён. Бо ажаніцца і пакінуць дзяцей, якія б беражліва захоўвалі па ім памяць, малады салдат не паспеў. Зразумела, што трохкутнікі былі святыняй для бацькоў, а вось адданасць сястры проста заварожвае. Марыя Шчэрба захоўвае нават перапіску з ведамствамі, калі ішла працэдура прызнання Васіля Тарасюка забітым на фронце.

І дагэтуль плача, калі цытуе сумнае паведамленне старшыны.