У 1998 годзе, у дваццацігадовым веку, з’ехаў у Прагу. За гэты час ён выпусціў некалькі зборнікаў вершаў – «Амфітэатр» (Прага — Гданьск, 1999), «Ранні збор» (Стакгольм, 2006), «Амальгама» (Менск, 2010), зборнік апавяданняў «Ліст, знойдзены на папялішчы» (Познань, 2011). За раман «Там, дзе нас няма» атрымаў прэмію імя Янкі Юхнаўца. Макс Шчур — аўтар многіх эсэ на літаратурныя i культуралагічныя тэмы.

Уражвае таксама ягоная праца як перакладчыка. Ён перакладае з чэшскай — Гелнэр, Кліма, Рэйнэк, з іспанскай — Кэвэда, Борхес, Лорка, з англійскай — «Прыгоды Алесі ў Дзівоснай краіне» і «На тым баку люстэрка» Л. Кэрала.

За апошнія амаль што паўтара дзясятка гадоў гэта ягоная першая публікацыя на малой Бацькаўшчыне.

 *

Як котка, не баяцца вышыні

й падзення, лёгка крочыць пэўным крокам,

не біцца лбом у дзверы — «Адчыні!»,

а прывідам праходзіць міма вокан.

Як котка, быць самому па сабе,

не слугаваць, не дбаць пра век кароткі —

магчыма, я не чуў аб лепшым спосабе

быць чалавекам, як у спосаб коткі.

 Урывак з элегіі

 Хоць гара — не Везувій, здаецца, што ўнізе — Пампеі,

праўда, ім пагражае не лава, а толькі памыі;

на суседняй гары — штосьці кшталту Крамля і курантаў:

тэлевіжы з іх вуснаў здымаюць склады акуратна

і на ўсіх падзяляюць. Падчашы — пачэсны занятак.

Раззяўляюць талеркі галодныя рты птушанятак.

Тут Парыж злаштавалі сабе (ці падобнае штось) мы,

ды, паколькі ўжо звонку далёка не шэсцьдзясят восьмы,

вока цешыць, прынамсі, імперскі палац Правасуддзя:

ён пусты, не заняты нікім, і займацца не будзе —

там, бы ў сейфе, шчэ цепліцца дух кафкіянска-каканскі

спарахнелай прынцэсы з абвергнутай досведам казкі.

У куфэрку ляжыць ссохлай муміяй часу юнацтва —

трэ чагось наглытацца, каб збавіцца галюцынацый —

гэтак шэпчаш сабе, уваходзячы ў даўнюю ролю,

што абрыдла табе як актору, так і негерою.

Асвятлення найменшую змену зрання й на сутонні,

як акула — крывю, адчуваеш, фатон па фатоне,

нібы Гамлета-бацькі фантом уваходзіць, ці фатум —

асабісты гамон, апрануты пакеплівым фатам.

Незмястоўныя дні спакушаюць на подзвігі духу;

то бок подзвіг цяпер — ужо здолець дабрацца ў піўнуху:

толькі там разумееш усе перавагі самоты,

за якую жыццём ахвяруеш ці не ўсё жыццё ты,

ды яшчэ за магчымасць сказаць, што й нязванаму госцю

яна ампулу часам падасць з незямной прыгажосцю.

 *

Бог сведка, я ў жыцці не быў «паэтам Берасцейшчыны»,

а берасцейцам — быў. Хадзіў бухаць на МОПРа.

На цьмяныя нягледзячы ўяўленні аб Нямцэвічы,

пісалі — хто ўжо як, а вось бухалі — добра.

Правінцыя, сябры, яна і ў Афрыцы правінцыя —

адкрытая вятрам, раўнінная, як наша.

Там дужаюцца з кліматам парывы наравістыя

(а клімат: што ў мазгах, што пад нагамі — каша).

Пісьмо з геаграфічнымі не ў згодзе азначэннямі

(найлепшы інструктаж ляцець вас не змушае) —

яны ёсць толькі смешнымі фармальнымі зачэпкамі,

што закідае грунт паветранаму шару.

*

Вясна — не змена тэмпературы

ці змена даты ў календары,

а новы ген, іншы тып культуры:

На ногі! Лезь са звярынай скуры,

кінь лук і дзіду — жні, сей, ары!

Загадны лад — там, дзе быў абвесны:

у поле чыстае — ура, джгай!

Чуеш, як першымі на прадвесні

рабочыя са стрэшнае верхатуры

снягоў страсаць пачалі ўраджай?

 Летні час

 Не памятаю, каб трынаццаць год назад,

на ўцёках цягніком з таго тысячагоддзя,

я — не, не паліцай, але й не партызан —

на еўрапейскі час гадзіннік пераводзіў.

 Хутчэй наадварот: нібы сустрэчны крок,

з павагі да майго былога хранатопа

(насустрач дзеду ўнук рабіў такі ж рывок)

сябе на летні час перавяла Еўропа.

*

Глыбокая восень люструецца ў ранняй вясне —

блізняты, якіх, апроч маці, ніхто не адрозніць.

Яшчэ й праз гады падабенства здзіўляе мяне:

рэальнасць п’яніць, успамін нечакана цвярозіць.

Мне зноўку здаецца: я дзесьці, далёка не тут,

ці ўвосені ў Пінску, ці ўвесну — на выспе, ля мора…

Ніколі не скінуць Уявы шчаслівы хамут,

пакуль будзе біцца халоднае сэрца курсора.

Прыехаць на вёску — заўжды апынуцца бліжэй

да неба, да зорак над нізкай мяжой акаёму,

і — так, да зямлі, ды не ў сэнсе «прыродных» клішэ:

да могілак, вечнасці. Цішы згадаць аксіёму.

Вільня, 1990

                   Бацьку

Мы досыць рана апынуліся ў Еўропе —

а шостай ранку. Дзень пачаўся, як спектакль:

дамы ўжо плюхаліся ў сонечным патопе,

пакуль акторы прачыналіся сяк-так —

ці, верагодней, мы прачнуліся ў музеі,

які пакінулі адчыненым для нас.

Якіх музеяў мы ўжо толькі не глядзелі!

Ніякі гід для Гуда з Робінаў — не ўказ.

Мяжа — умоўная, і вершнік той жа самы,

і Каліноўскі ў разначынскім шынялі —

не даставалі нашай мапы з-пад крыса мы,

каб за чужых нас тут, дальбог, не прынялі.

Блукалі, шчасныя ў душы збівацца з тропу —

дом быў паўсюль маім трынаццаці гадом…

Тады здавалася, што дом — гэта Еўропа.

Цяпер здаецца, што Еўропа — гэта дом.

Памяці паэткі

Яна, відаць, не снілася нікому,

ігнаравала рухі й літгурткі,

але ў эфір урэшце выйшла з дому,

хай і не праз прыймач, а напрасткі.

Пісала традыцыйна, строга, сціпла,

як і жыла. Такі імператыў.

Ільга было б сказаць: “Яна заціхла”,

калі б яе пачулі перад тым.

А так яна чытае некралогі

і дзівіцца: ну што за грубы жарт

з яе ўчыняе хтосьці недалёкі?

Нашто хлуснёю памяць абражаць?

“Не, я нікога не кахаю, не.

Каханне — марны і пусты занятак”.

Праўду сказаць магла адно яна: так,

як з вас ніхто сказаць не рызыкне.

*

Спрабуюць кроплі нерваў ксілафон,

нібы дзіця, ў якім прачнуўся розум,

і забастоўка ў мегафон вакон

сваю выкрыкваць пачынае прозу.

Яечня намагаецца ўзляцець,

узняцца ў неба электрычным скатам —

сама патрэба гэтага хацець

яе прыпадабняе куранятам.

Гэтак і ты, змяшаўшы божы дар

з яечняй, не ўвасобленай у мэту,

блукацьмеш кшталту Вечнага Жыда

ў кішэчнай блытаніне Iнтэрнэту.

*

Залазіць восень у вакно ў касцюме жнівеньскім, як злодзей,

што зблытаў Прагу і Стакгольм і апынуўся ў іншым годзе.

Мне зноў пашчасціла пабыць сем дзён самому ў цэнтры места —

я за гады паспеў забыць, што значыць вечная сіеста,

што лепш заўсёды быць адзін, не спакушацца таварыствам,

што я люблю быццё такім — і не разрэджаным, і чыстым,

што і надвор’е, і натоўп мне даспадобы прахалодай,

то ж бо самоту я прывык з дзяцінства блытаць са свабодай.

*

Між домам, дзе працую ў прозе,

і барам, дзе сяджу над рыфмамі,

прывык на пешае дарозе

адпачываць абрыўкамі —

ад мовы, ад імператыву,

ад неўласцівага і ўласнага,

ад згадак метанаратыву,

ад усяго — апроч прыўкраснага.

Таму я не магу не бачыць,

як рвуцца струмяні фантанныя

ў нябёсы зграяю сабачай,

ахвяры пахам апантаныя.

*

Я зноў, як шмат гадоў таму,

сяджу ў сваёй бібліятэцы,

а думаў — што не падыму

тугі, залеглае на сэрцы.

Тут памяць ведае сама,

дзе што: заплюшчы вочы — ўявіш,

і том адрозніць ад тама

рука, як клявішу ад клявіш.

Няважна, колькі год прайшло —

ці ажно тры, ці толькі дзесяць:

тваё адданае жытло

цябе ў мінулым уваскрэсіць.

Ты зноўку пішаш, як вар’ят,

гартаючы за соднем содзень,

і сам не заўважаеш нат,

як лета ў восень пераходзіць.

*

         Мне крахмала-то надобно малость — на воротничок,

         на последний экзамен…

                            В.Глазов

Учора за вакном вісеў Эль Грэка,

а сёння зноў — нямецкі рамантызм,

і можаш ува ўсю крычаць «heureka»*,

і адчуваць жалобу разам з тым,

бо восень ёсць заўсёды пераклічка

між тых, хто ад вакацый ацалеў.

У іншы, лепшы клас былі залічаны

выдатнікі з сябрамі на чале.

А я каторы год — як другагоднік,

між новых, нецікавых мне малых,

адзін іспыт з тых самых з’яў прыродных

пераздаваць прымушаны за ўсіх.

*у суч. грэцкай вымаўляецца “эўрыка”

*

Ад восені — сцюдзёны пот.

На даляглядзе дражняць горы.

Дзень ператвораны ў скарот

зіхоткай кропкаю ў прасторы.

Нібыта фільтры цыгарэт —

шпянькі паўсюднае саломы,

што закатаная ў рулет,

адной худобіне ядомы.

У Чэхіі бліжэйшы бар —

у радыюсе кіламетра.

Там знойдзе ўрэшце пісуар

саманаведзеная ўрэтра.

За памяць хакеістаў тут

сяляне жлукцяць і сялянкі,

і пена гасне, як салют,

на дне паўвыпітае шклянкі.

24

Ну што ж вы не вынеслі, магутныя качкі?

…Начная трансляцыя з Анагайму,

фінал з «Нью-Джэрсі», ні ценю спячкі —

Салей закідае шайбу!

У раі старэнькай гульні кампутарнай

імя адзінага беларуса

цяпер адгукнецца балючай сутаргай —

ён з неба чужыннага не вярнуўся.

*

Яшчэ цябе не заслужыў я,

а ўжо займеў цябе ў крэдыт,

стары мой горад. З смерцю жніўня

жалобны выдаўшы эдыкт,

ты пасмутнеў, прыцішыў гоман

за дзве гадзіны да таго,

як вечар стане новым годам

майго суседства і твайго,

ці нават болей — кватаранства.

За гістарычны краявід,

за завідкаў няварты від

на нетрывалае жыхарства

я здаў табе камору ў сэрцы

(рамонт патрэбны ёй не менш),

дзе побач з ценем берасцейца

ты ў крыўднай цеснаце жывеш.

Цябе турбуе часта просьбіт —

пазычыць грошай, словаў, кніг…

Рачной вады крывавы ростбіф

ты з ім падзеліш на дваіх.