А што сувязі былі і раней, дык у гэтым перакананы кандыдат філалагічных навук і проста дасведчаны у нашай старажытнасці чалавек Генадзь Праневіч. Паводле яго, кантакты паміж Швецыяй і Беларуссю – рэч гістарычна абгрунтаваная.

– Генадзь Мікалаевіч, наколькі натуральна выглядае культурнае супрацоўніцтва Беларусі і Швецыі?

– Абсалютна натуральнае. Я б нават сказаў, глыбіннае і перспектыўнае. У нашых сённяшніх культурных стасунках пераважна дзейнічае паралель “Захад – Усход”. Мы забываемся, што Сярэднявечча і эпоха Рэнесансу мелі яшчэ адну лінію судакранання. Гэта той самы шлях “з вараг у грэкі”. На гэтай лініі адбываліся ўсе кантакты, і на гэтай лініі з’явілася ўсходнеславянская дзяржава. Паводле нарманскай тэорыі, Старажытная Русь узнікла з вялікім удзелам варагаў, або скандынаўскага насельніцтва. Ажывіць гэтую лінію вельмі важна.

– Чаму важна?

– Таму што гэта дае нам гістарычную глыбіню, поўнае разуменне шляхоў, якімі развіваліся беларусы. Прычым гісторыя кантактаў са Скандынавіяй не завяршаецца Сярэднявеччам. Яна ўключае ў сябе гісторыю пазнейшую, час Вялікага Княства Літоўскага, Паўночную вайну Расіі са Швецыяй, якая адбывалася і працякала на землях Беларусі. Вядомыя гравюры Берасця XVI стагоддзя былі кім зроблены? Шведам Дальбергам. Шведы двойчы падыходзілі да Берасця, а аднойчы нават заваявалі яго. Так што нават наша лакальная гісторыя ўключае шведскі элемент. Цывілізацыя ствараецца не толькі шляхам мірных кантактаў, яна ствараецца і падчас ваенных сутычак.

Ажыўленне беларуска-шведскіх кантактаў у розных галінах мне ўяўляецца вельмі перспектыўным напрамкам, у духу нашага часу, калі Еўропа становіцца адзінай. Гэта добра для раскрыцця нашай еўрапейскай ідэнтычнасці.

– А мы які-небудзь уплыў на Скандынавію аказвалі, ці толькі яна на нас?

– Кантакты заўсёды двухбаковыя. Іншая справа, наколькі даследаваныя з таго ці іншага боку. Безумоўна, прысутнасць варагаў на нашай тэрыторыі і іх уплыў на гэтыя землі больш даследаваныя. Але і наша прысутнасць у Скандынавіі мусіць быць. Краіны Паўночнай Еўропы і Скандынавіі былі цэнтрам рэфармацыі − на гэтай глебе дакладна былі кантакты. У архівах Капенгагена маюцца лісты Сымона Буднага да швейцарскага рэфарматара Генрыха Булінгера. Гэта значыць, што Будны, як адзін з лідараў рэфарматарскай думкі, аказваў уплыў на культуру Скандынавіі.

Былі, канешне, і стасункі асабістыя, магчыма, нейкія шлюбныя сувязі, сваяцкія. Але пакуль гэта па-за навуковай сферай.

– Чаму кантакты пачалі ажыўляцца адносна нядаўна?

– Па-першае, знікла жалезная заслона, адкрыўся свет, адкрыліся гвалтоўна перапыненыя кантакты. Па-другое, той рух унутраны, звязаны з заканчэннем фарміравання беларусаў як нацыі – ён запатрабаваў гэтых кантактаў. Пазнаць сябе больш глыбока можна толькі праз супастаўленне з іншымі. Якія мы былі? Якія мы сталі? Якімі мы хочам быць? Пошук адказаў на гэтыя пытанні запатрабаваў адкрыцця адваротнага шляху − “з грэкаў у варагі”.

І тут аказваецца, што Скандынавія ў многім блізкая нам. Найперш сваёй дэмакратычнасцю, сацыяльнымі арыенцірамі. Яны ж першыя пабудавалі той самы сацыялізм з чалавечым тварам, пра які гаварылі ў савецкія часы і пра які марылі, але ажыццявіць не маглі. Я думаю, Беларусь па-ранейшаму тоіць у сабе жаданне развівацца менавіта па такім тыпе.

Што яшчэ немалаважна, шведы – людзі ад прыроды. Яны любяць прыроду, шануюць яе, яны здолелі знайсці залатую сярэдзіну і сумясціць тэхнічны прагрэс з камфортным пражываннем у прыродзе. Думаю, беларусам і гэта блізка.

– Як думаеце, напружаныя палітычныя стасункі паміж Беларуссю і Швецыяй не пашкодзяць тым культурным сувязям, якія як след не паспелі ўмацавацца?

– Безумоўна, такая пагроза існуе, таму што палітычны чыннік заўсёды ў нас дамінаваў над чыннікам культурным. Культура ў сваім аб’ектыўным значэнні – гэта самая важная пляцоўка для дыялогу. Калі палітыка і ідэалогія не вынікаюць з культурнага кантэксту, гэта можа пашкодзіць кантактам, якія якраз з такога кантэксту вынікаюць. І ў рэшце рэшт пашкодзіць развіццю самой Беларусі.

Але мне здаецца, што ўсё ж такі перспектыва існуе і што гэтыя цяжкасці часовыя. Аб’ектыўны стан рэчаў павінен спрыяць пашырэнню дыялогу, павінен пераадолець палітычныя непаразуменні. У гэтых кантактаў ёсць будучыня, бо яны вынікаюць з рэальных патрэб народаў і прадстаўнікоў культуры, якія шукаюць у гэтых кантактах узаемнага ўзбагачэння.