Узнав, что за день до открытия выставки Иван Чернякевич развешивает свои работы в галерее на Советской, я схватила диктофон и помчалась на встречу. Шутка ли, мастер кисти по шёлку и холсту, выставлявшийся во многих странах мира и снискавший там известность и признание, впервые открывает свою выставку в Бресте! А он, между прочим, наш земляк – уроженец деревеньки Плебанцы Пружанского района. В прошлом году подарил Пружанскому палацыку три своих удивительных работы, а в областном центре (так в жизни бывает!) его творчество в глаза не видели.

cms-image-000013323.jpg

– Добрый день. А где я могу найти Ивана Михайловича? – в выставочном зале людей нет, но в одной из комнат слышны голоса. Прямо на пороге сталкиваюсь с интересным мужчиной. Открытая улыбка. Прищуренный взгляд. Кокетливая бородка.

– Гэта я і ёсць, –  отвечает он по-белорусски, что на миг меня парализует. Не всякий день услышишь родную речь от питерца, да ещё такого знаменитого.

– Ой, а вы совсем не такой, как в Интернете, – от растерянности по-детски лепечу в ответ. А где ж я могла ещё увидеть художника и его работы, как не во Всемирной паутине!..

– Мяне проста падмянілі, – смеётся Чернякевич, – яшчэ ў раддоме.

И я понимаю, что никакого барьера между нами не будет, впрочем, как и никакого интервью. Будет беседа. Интересная. Не по бумажке. С юмором. И, безусловно, шчырая (в первый раз не могу найти аналога белорусскому слову).

– Дык я на роднай мове ў Пецярбургу больш гутару, чым тут, у Беларусі, – будто читает мои мысли художник.

– І з кім гутарыце?– в знак уважения (пашаны!) тоже перехожу на белорусский.

– У мяне даволі многа знаёмых беларусаў, і з навуковага кола, і з музычнага. Ёсць з кім пагутарыць.

cms-image-000013310.jpg

Про портрет Терешковой и рыжего Исачёва

– А ці ведалі вы з дзяцінства, што ў будучым станеце мастаком? – вопрос, конечно, тривиальный. Но как не поинтересоваться мечтами детства?..

– Так, ведаў. У мяне была сустрэча ў дзяцінстве. Аднойчы зазірнуў на могілкі,  там каля склепа стаяў мастак і нешта маляваў. Я, такі малы хлопчык, да яго падыйшоў. Пазнаёміліся. Ён вучыўся недзе ў Адэсе. І я яму тады сказаў, што таксама буду мастаком і буду вучыцца.

И это были не просто слова. Уже после четвёртого класса Иван поступает в Республиканскую школу-интернат по музыке и изобразительному искусству в Минске. Удивительно, что родители не побоялись мальчонку отправить в столицу в таком раннем возрасте (мои, например, даже после 7-го класса не отпустили в хореографическое училище!). Но, вспоминает художник, он на своём настоял. И это в 10-лет! Характер, однако.

cms-image-000013322.jpg

– А ці памятаеце свае першыя работы? Што гэта было — пейзаж, нацюрморт?..

– Партрэт Церашковай! –  смеётся Чернякевич. – Калі яна ў 1963 годзе паляцела ў космас, гэта ж была сапраўдная падзея ў жыцці краіны і нават усяго свету. Яе друкавалі ва ўсіх газетах. І вось я змаляваў яе партрэт з нейкай друкаванкі. Мне ён вельмі падабаўся. Я нават свайму сябру-мастаку, пра якога гаварыў раней, паказваў, хваліўся… Ён нешта казаў мне на гэта. Але ўжо і не памятаю, што. Яшчэ зубраў маляваў, стаялі такія скульптуры, не статычныя, а ў руху. Вось мне гэты рух падабаўся, і я зубраў адлюстраваў…

– У Мінску вучыліся ў школе па музыцы і выяўленчаму мастацтву… Ці граеце на чым-небудзь?

– Не, неяк не адбылося. Я заўсёды зайздросціў музыкантам, тым, хто можа са звычайнага інструмента здабыць чароўныя гукі…

– Мабыць, нейкія музыканты зайздросцяць і вам на тое, што так віртуозна валодаеце пэндзалем…

– Ды не, чаго мне зайздросціць,  – смеётся он в ответ. ­— А вось дачка мая грае на фартэп’яна, скончыла кансерваторыю. І музыка гучыць у нашым доме пастаянна…

– Ці спрыяе класічная музыка творчасці?

– Безумоўна. Але не так, што паставіў «Травіату» і адразу пабег маляваць. У цішыні ўсё пачынаецца. І ўсё пачынаецца з цішыні…

cms-image-000013311.jpg

В процессе беседы выясняется, что Чернякевич в минскую школу поступил вместе с Александром Исачёвым и что их вместе отчислили из-за истории со злополучной хной.

– Спачатку мы вучыліся разам, жылі ў інтэрнаце, побач ложкі стаялі. А потым я прывёз хны, і мы пакрасіліся. І нас выгналі…

– А што, нельга было красіцца?

– Ну, можа і можна было. Але там быў нейкі дзень піянерыі, мы маршыравалі, і хтосьці звярнуў увагу, што ідуць два рыжыя хлопчыкі. Вось адразу і выгналі. Мяне потым вярнулі. А яго не. Шкада. Але я думаю, не толькі з-за хны, напэўна, яшчэ былі нейкія прычыны… Потым ён прыязджаў, мы нават разам на практыцы былі. А пасля смерці Сашы ў Пецярбург да мяне прыязджаў нейкі дакументаліст, паўдня ў мяне ў майстэрні быў, здымаў. Хаця ў Пецярбургу мы з Ісачовым не перасякаліся, неяк не давялося…  

cms-image-000013321.jpg

Об искусстве и моде на него

– Што вам падабаецца ў беларускім жывапісе?

– Нічога, – снова смеётся художник.

– Шчыра адказалі, шчыра…

– Не, я шуткую. Кожны жывапіс займае сваё месца ў сусветнай культуры. Расія – сваё, Беларусь – сваё… І ўвогуле, складанае пытанне. Каб характарызаваць мастацтва, трэба шмат пра яго ведаць і нават мець адпаведную адукацыю. Таму я не асмельваюся характарызаваць… Працуюць мастакі – хай працуюць. Рух ёсць у беларускім жывапісе – і гэта добра. Вось калі не будзе, тады можна сказаць, што ўсё, жывапіс памёр… Да таго ж я лічу, што трэба ведаць тое, што адбываецца ў свеце. Таму што калі не звяртаеш увагі на гэта, то атрымліваецца пазамінулы век. І можна казаць, што ў нас ёсць школа свая, тое-сёе… Але калі гэта для людзей нецікава, то нашто такая школа?… Бо мастацтва больш кранае праз эмоцыі. Калі ёсць эмоцыя ў карціне (вучыўся ты ці не, перавучыўся – не важна) – яна кранае, а калі няма эмоцыі – не кранае, і што хочаш рабі, хоць сто раз спрабуй намаляваць – але ніхто яе не палюбіць.

cms-image-000013312.jpg

– А што з жывапісу сёння модна у Пецярбургу? Што купляюць піцерцы, на што ходзяць?

– Усё модна. Людзі розныя, ім рознае падабаецца. Але больш прываблівае ўсё ж абстракцыя. І я лічу, маё асабістае меркаванне, што абстракцыя – гэата найвышэйшае праяўленне свабоды і кахання. Ці згодны вы са мной? Толькі шчыра адказвайце, не думайце… – в нотках чувствуется напор профессионального журналиста.

– Ну, мабыць, так яно і ёсць, трэба падумаць, – вот не ожидала, что теперь меня будут просвечивать на рентгене, задавая такие сложные для однозначных ответов вопросы. Сама виновата – лезешь в душу, творчество, то про глобальное спрашиваешь, то про мелочи. Сбиваешь с толку. Вот тебе и выпад в фехтовании, принимай!

– Значыцца, у Пецярбургу цікавяцца абстракцыяй? – кажется, я всё ж таки увильнула от вопроса, над которым никогда не задумывалась.

– Не, неабавязкова. Усё па-рознаму. Вось кітайцы, напрыклад, купляюць шмат карцін, але купляюць рэалізм.

– Кітайцы – і наш рэалізм?..

– Так. Яны калісьці ў пяцідзесятых атрымалі ў нас адукацыю, мастацкую таксама. Вось на тым часе і спыніліся.

– Можа, для іх наш рэалізм – гэта поўны сюр… Але купляюць, і добра. Няхай… А вось палітычныя падзеі як-небудзь кранаюць вашу творчасць? Зараз вайна ва Украіне…

– Напружваюць. Я разумею, што ўсім хочацца свабоды і любві, але не такімі ж метадамі. Я лічу, што тут ёсць свая нейкая метафізіка, водгукі чагосьці незямнога. Бо нічым звычайным гэтыя падзеі не растлумачыш. Прычына – у нявідным, метафізічным, духоўным, а тое, што мы зараз бачым – гэта проста водгукі.

cms-image-000013315.jpg

– Як вы ствараеце свае карціны? Як яны з’яўляюцца на свет? Гэта ж цуд – страварэнне кожнай работы…

– Зараз я вам раскажу, як я іх ствараю. Бярэцца холст, нацягваецца на раму…

– Ну, гэта зразумела. Што холст і рама… А як вобразы з’яўляюцца?

– Не ведаю. Магу спачатку нешта маляваць на паперы, аўтаматычна так. А калі хаджу вакол халста, хаджу. Нешта малюю на ім. А потым гляджу і думаю: і чаму я менавіта так намаляваў?.. Але ж намаляваў, не сатрэш… Не ведаю. І не трэба ведаць. Няхай гэта застанецца тайнай.

cms-image-000013318.jpg

Тут хочу напомнить, что Чернякевич использует приём свободной росписи – a la prima. Это когда всё нужно делать с первого раза. Ни поправить, ни переписать поверху, ни смыть нельзя. Можно выбросить и всё начать сначала. Может потому художники в Европе не любят заниматься росписью по шёлку?.. Чернякевичу здесь конкуренции нет. К слову, он пишет не только по шёлку, но и по другим тканям. Говорит, что по льну (конечно, я спросила его о традиционной белорусской ткани!) – очень тяжело работать, структура у него такая.

cms-image-000013319.jpg

Деньги считать – тоже творчество

– Пра папулярнасць можна сказаць, паглядзеўшы, хто якую карціну купляе. Можна, вядома, гаварыць, што ў людзей густу няма ці ён ёсць – гэта няважна. Я не пра заказ кажу, гэта другое. Я пра тых людзей, якія ходзяць па выстаўках і купляюць карціны.  Калі прааналізаваць, то купляюць лепшыя карціны. Няхай не разбіраюцца дакладна, але ёсць нейкая інтуіцыя, хімія, хваля – як хочаце называйце, але калі кранае, тады і купляюць.

– У нас яшчэ кажуць, што ў беларусаў грошай няма купляць карціны. Але прыехаў Сафронаў у Мінск, з аукцыёна амаль усе свае работы прадаў. Нават самая дарагая пайшла за 36 тысяч даляраў… Відаць, добры прадзюсар у яго… А у вас прадзюсар ёсць?

– Няма. Будзьце маім прадзюсарам, – это предложение вызвало взрыв смеха, причём у всех присутствующих (художника, его жены Веры и у меня). И это ещё больше сблизило нашу троицу.

– Не я не магу, я ж творчы чалавек… А там грошы лічыць трэба…

– А хто сказаў, што прадзюсэр – не творчая прафесія? Грошы лічыць – гэта ж самая творчасць і ёсць… А наконт таго, што мы такія бедныя, дапамажыце, так, бывае і такое, да ўсяго звыкаешся.

– А вы свае карціны з выставы ў Брэсце прадаеце? За колькі?..

– Я нават не думаў пра гэта. Але магу і прадасці. Нядорага. За 7-9 тысяч еўра.

cms-image-000013313.jpg

О вере и семье

– А вы веруючы чалавек? Хрысціянін?

– Так, праваслаўны. І ўся радня праваслаўная.

– А як уплывае вера на вашу творчасць?

– Уплывае. Вось у Пружанах на горцы ёсць праваслаўны храм. А побач – каталіцкі… Вы былі ў Пружанах, бачылі?..  Калісьці там была старая драўляная царква, у якой мяне хрысцілі. Калі пераносілі старую царкву на могілкі (частку яе разбамбілі), мой дзед быў там, дапамагаў, і бацька таксама. Бацька быў ганаровы член прыхода. А потым я намаляваў ікону прэабражэння Гасподня і падараваў царкве. Выканаў свой доўг як бы. Там жа ўся мая радня пахавана, бацька…

– А бацька хото быў па прафесіі?

– Сталяр. Ветэран вайны. 9 мая прыйшлі яго віншаваць з кветкамі работнікі з былой працы і піянеры, а ён у труне. На наступны дзень пахавалі.

– Так у вас нікога не засталося ў Пружанах з радні?

– З блізкай – не. Маці таксама там пахавана. Нас трое дзяцей было ў сям’і, бацька працаваў, а маці нас даглядала.

А в семье у самого Ивана Михайловича – двое детей. Сын художник, архитектор, дизайнер. Дочь – пианистка и к тому же имеет чудесный голос. Со своей женой Верой Иван Чернякевич познакомился в Петербурге, вместе учились. Она и спутница во всех поездках, и вдохновительница в творчестве, и дизайнер его выставок. 19 полотен, которые приехали в Брест на выставку, именно она разместила на стенах. Профессионально. Со вкусом. И каждая картина не теряется в галерее других работ, а смотрится, как отдельное эксклюзивное произведение.

Разговаривая с женой художника, я ощущала неимоверную лёгкость и не только в общении. Вера очень лёгка на подъём, ей везде нравится, куда бы ни приезжали с Иваном. Оптимистичная. Задорная. Заряжающая позитивом. Рядом с такой женщиной хочется жить и творить. Она под стать картинам Чернякевича – такая же светлая, воздушная и красивая. Она художница. Её одну работу – яркий распустившийся пион – я увидела на экране фотоаппарата. И восхитилась. Даже в маленьком окошке картина выглядела великолепно и вызывала всплеск эмоций!

cms-image-000013320.jpg

О белорусской деревне, цеппелинах и шашлыках из магазина

– Я вяду замкнуты спосаб жыцця, – делится художник.

– Як Сальвадор Далі? Можа, і замак у вас свой ёсць для адзіноты, ці вежа якая?

– Вежа не вежа, але ёсць хата на Валдаі, на беразе ў вёсцы, паўночны варыянт, 170 гадоў ёй. Мара ў мяне была такая – жыць і працаваць у старой рускай хаце каля возера. Але ў апошні час ужо не хочацца туды прыязджаць.

– Чаму так?

– Бо ведаеце, там няма жыцця. Вось расіяне любяць наведваць Беларусь, і вёскі нават, бо тут ёсць жыццё. Там застаўся тлен. Пакасіўшыйся плот. Цялятнік – невядома што за будынак, накрыты старым дахам. Трава па пояс. Жыцця няма. А тут у вас будуюць новае. Едзеш і нават прыемна глядзець: палі засеяны, каровы пасуцца…

– А беларускую кухню любіце? Мову ведаеце, шануеце, дык і стравы народныя, мабыць, падабаюцца?

– Самае галоўнае – гэта дранікі, картофельныя бліны. І яшчэ ўпершыню пачаставаў мяне нехта з сяброў – цапяліны. Ведаеце што такое?

– Бульба з фаршам унутры…

– Так, клёцкі такія, іх адварваюць спачатку. А потым абжарваюць. Вельмі смачна! А так я не вельмі ў ежы перазборлівы.

– Не гурман, значыцца…

– Ну, смачна паесці кожны любіць, і я таксама. І яшчэ ў вас, гляджу, такі давер да страў і да прадуктаў у магазіне. Вось там я бы ніколі не купляў мяса для шашлыкоў у краме – падумаў бы, што яно нясвежае, таму воцату туды дабавілі. А ў вас усе купляюць, нават і мяне частавалі шашлыкамі такімі – даверу больш.

 Наталья АЛЕЙНИКОВА (фото автора)

cms-image-000013316.jpg

Справка «БК»

Художник Иван Чернякевич родился в 1955 г. в деревне Плебанцы Пружанского района Брестской области. В 1973 г. закончил Республиканскую школу-интернат по музыке и изобразительному искусству в г. Минске, в 1981 г. – Ленинградское высшее художественно-промышленное училище им. В.И. Мухиной. Работает в широком творческом диапазоне: масло, гобелен, живопись на шёлке. Неоднократно выставлялся в Москве, Санкт-Петербурге, Латвии, Эстонии, Италии, Швейцарии, Нидерландах. Работы Ивана Чернякевича украшают музейный зал Военно-космической академии им. А.Ф. Можайского в г. Санкт-Петербурге, Белорусский государственный музей книгопечатания им. Франциска Скорины в г. Полоцке, Белорусский национальный художественный музей в г. Минске, белорусский культурный центр в г. Сиднее, музей «Пружанский палацык» в г. Пружаны, личные коллекции министра обороны РФ Сергея Шойгу и дирижёра Максима Шостаковича. Постоянно проживает в г. Санкт-Петербурге.

cms-image-000013317.jpg